ในพระพุทธศาสนามีหลักธรรมมากมาย สำหรับการดำเนินชีวิตให้ “มงคล 38” ก็ถือเป็นหลักธรรมมงคลยิ่ง ที่หากเรียนรู้ และนำมายึดถือปฏิบัติแล้ว

ความหมายของมงคล 38 ภาษาบาลี พร้อมคำแปล มีอะไรบ้าง?

มงคล 38 คือ มูลเหตุแห่งความสุข จำนวน 38 ข้อ ที่ช่วยส่งเสริมความสุข และความก้าวหน้า ทำให้เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “มงคลชีวิต 38” ซึ่งไม่ใช่แนวคิดที่พึ่งพาปาฏิหาริย์แต่อย่างใด ทว่าเป็นหลักปฏิบัติง่ายๆ ที่ทุกคนสามารถทำได้ในชีวิตประจำวัน

ส่วนที่มาของมงคล 38 เล่าสืบต่อกันว่าสมัยพุทธกาล ชาวเมืองต่างพากันพูดคุยว่า “สิ่งใดที่ทำให้ชีวิตเป็นมงคล?” แม้แต่เทวดาก็สนทนากันถึงประเด็นนี้ แต่ไม่มีใครสามารถอธิบายได้ว่า คุณธรรมข้อใดที่จะทำให้ชีวิตเป็นมงคล

เทวดาองค์หนึ่งจึงเดินทางไปทูลถามพระสัมมาสัมพุทธเจ้า พระองค์ได้แสดงหลักธรรมอันเป็นมงคล ซึ่งไม่เกี่ยวข้องกับการยึดติดวัตถุใดๆ แต่เป็นการยึดถือปฏิบัติตนเองตามทำนองคลองธรรม อันประกอบด้วย ข้อปฏิบัติมงคลจำนวน 38 ประการ ดังนี้

1. การไม่คบคนพาล

บาลี : อเสวนา จ พาลานํ (อะเสวะนา จะ พาลานัง)

ความหมาย : ไม่คบผู้ที่ชักจูงไปในทางที่ผิด และโง่เขลาเบาปัญญา เพราะมีแต่จะทำให้ชีวิตเสื่อม

2. การคบบัญฑิต

บาลี : ปณฑิตานญฺจ เสวนา (ปัณฑิตานัญจะ เสวะนา)

ความหมาย : คบผู้มีความรู้ ความคิดที่ดี การปฏิบัติตนที่ดี เพื่อจะได้รับการชี้แนะแต่เรื่องอันเป็นมงคล

3. การบูชาบุคคลที่ควรบูชา

บาลี : ปูชา จ ปูชนียานํ (ปูชา จะ ปูชะนียานัง)

ความหมาย : การเชิดชูผู้ประพฤติดี และผู้มีพระคุณ เป็นการลดทิฐิของตนเอง ไม่สักการบูชาในสิ่งที่ไม่เป็นมงคล

4. การอยู่ในถิ่นอันสมควร

บาลี : ปฏิรูปเทสวาโส จ (ปะฏิรูปะเทสะวาโส จะ)

ความหมาย : พาตัวเองไปอยู่ในสภาพแวดล้อมที่ดี แวดล้อมไปด้วยบัณฑิตทั้งทางโลก และทางธรรม

5. การเคยทำบุญมาก่อน

บาลี : ปุพฺเพ จ กตปุญฺญตา (ปุพเพ จะ กะตะปุญญะตา)

ความหมาย : ฝึกชำระล้างจิตใจ สั่งสมอานิสงส์ ความดี ความสุข ทุกการกระทำส่งผลต่อปัจจุบันและอนาคต

6. การตั้งตนชอบ

บาลี : อตฺตสมฺมาปณิธิ จ (อัตตะสัมมาปะณิธิ จะ)

ความหมาย : วางตนอย่างเหมาะสมในการดำรงชีพ และประกอบสัมมาอาชีพ

7. ความเป็นพหูสูต

บาลี : พาหุสจฺจญฺจ (พาหุสัจจัญจะ)

ความหมาย : เป็นผู้ที่สดับรับฟังมาก จึงมีความรู้ มีปัญญา ในการคิดแก้ปัญหาต่างๆ อย่างถูกวิธี

8. การรอบรู้ในศิลปะ

บาลี : สิปฺปญฺจ (สิปปัญจะ)

ความหมาย : มีความรู้ในการใช้มือปฏิบัติการงานต่างๆ สามารถประกอบวิชาชีพได้ ชีวิตไม่อับจน

9. การมีวินัยที่ดี

บาลี : วินโย จ สุสิกฺขิโต (วินะโย จะ สุสิกขิโต)

ความหมาย : ปฏิบัติตนตามระเบียบ และกฎเกณฑ์ของสังคม ไม่สร้างความเดือดร้อนแก่ผู้อื่น

10. การกล่าววาจาอันเป็นสุภาษิต

บาลี : สุภาสิตา จ ยา วาจา (สุภาสิตา จะ ยา วาจา)

ความหมาย : พูดดี ไม่เหลวไหล เปล่งวาจาอันเป็นมงคล ทั้งทางโลกและทางธรรม

11. การบำรุงบิดามารดา

บาลี : มาตาปิตุอุปฏฺฐานํ (มาตาปิตุอุปัฏฐานัง)

ความหมาย : เลี้ยงดูบิดา มารดา กล่าวยกย่องสรรเสริญผู้มีพระคุณ เป็นมงคลชีวิตที่ทำให้เจริญก้าวหน้า

12. การสงเคราะห์บุตร

บาลี : ปุตฺตสงฺคโห (ปุตตะสังคะโห) แยกมาจาก ปุตฺตทารสฺส สงฺคโห (ปุตตะทารัสสะ สังคะโห)

ความหมาย : เลี้ยงดูบุตรให้ได้รับการอบรมสั่งสอนที่ดี ได้รับการศึกษา บำเพ็ญตนเป็นประโยชน์ต่อสังคม

13. การสงเคราะห์ภรรยา

บาลี : ทารสงฺคโห (ทาระสังคะโห)

ความหมาย : เลี้ยงดูภรรยาให้ดี กล่าวยกย่อง ไม่ดูหมิ่น สร้างความมั่นคงให้ครอบครัว

14. การทำงานไม่ให้คั่งค้าง

บาลี : อนากุลา จ กมฺมนฺตา (อะนากุลา จะ กัมมันตา)

ความหมาย : ทำงานทั้งทางโลก และทางธรรมให้สำเร็จสมบูรณ์ ไม่เห็นแก่ตัว และประโยชน์ส่วนตน

15. การให้ทาน

บาลี : ทานญฺจ (ทานัญจะ)

ความหมาย : ฝึกจิตให้เป็นผู้มีความเสียสละ ลดความเห็นแก่ตัว ไม่ทุจริตในสิ่งของที่ไม่ชอบธรรม

16. การประพฤติธรรม

บาลี : ธมฺมจริยา จ (ธัมมะจะริยา จะ)

ความหมาย : ปฏิบัติตามหลักธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้า ยกระดับจิตใจให้สูงด้วยศีล และธรรมะ

17. การสงเคราะห์ญาติ

บาลี : ญาตกานญฺจ สงฺคโห (ญาตะกา นัญจะ สังคะโห)

ความหมาย : ให้ความช่วยเหลือญาติพี่น้องตามกำลัง สงเคราะห์ญาติเมื่อเดือดร้อน

18. การทำงานที่ไม่มีโทษ

บาลี : อนวชฺชานิ กมฺมานิ (อะนะวัชชานิ กัมมานิ)

ความหมาย : ทำงานหาเลี้ยงตน โดยต้องเป็นงานที่ไม่ผิดกฎหมาย ไม่ผิดประเพณี และศีลธรรมอันดี

19. การละเว้นจากบาป

บาลี : อารตี วิรตี ปาปา (อาระตี วิระตี ปาปา)

ความหมาย : บาปคือสิ่งที่ไม่ดี ไม่เป็นมงคล ทำแล้วรู้สึกไม่สบายใจ สร้างความเดือดร้อนให้ผู้อื่น

20. สำรวมจากการดื่มน้ำเมา

บาลี : มชฺชปานา จ สญฺญโม (มัชชะปานา จะ สัญญะโม)

ความหมาย : ดื่มของมึนเมาแล้วไม่สามารถควบคุมตนได้ ย่อมนำมาซึ่งการเสียทรัพย์ เสียสติสัมปชัญญะ

21. การไม่ประมาทในธรรมทั้งหลาย

บาลี : อปฺปมาโท จ ธมฺเมสุ (อัปปะมาโท จะ ธัมเมสุ)

ความหมาย : เป็นผู้มีสติพร้อม ไม่ประมาท ไม่หุนหันพลันแล่น ปฏิบัติตนในทางที่ดี

22. การมีความเคารพ

บาลี : คารโว จ (คาระโว จะ)

ความหมาย : ให้ความเคารพในบุคคลที่ควรแก่การเคารพ ทั้งต่อหน้าและลับหลัง ผู้คนจะสรรเสริญ

23. การมีความถ่อมตน

บาลี : นิวาโต จ (นิวาโต จะ)

ความหมาย : มีมารยาท สงบเสงี่ยม ไม่หยิ่งผยองตน จะทำให้ไม่เสียคน และไม่เสียมิตร

24. การมีความสันโดษ

บาลี : สนฺตุฏฺฐี จ (สันตุฏฺะฐี จะ)

ความหมาย : พึงพอใจในสิ่งที่ตนเองมี ไม่น้อยเนื้อต่ำใจ ยินดีตามกำลังทรัพย์ของตน

25. การมีความกตัญญู

บาลี : กตญฺญุตา (กะตัญญุตา)

ความหมาย : เป็นผู้รู้คุณ รู้จักตอบแทนบุญคุณผู้ที่มีพระคุณ และมีผู้ที่เมตตาในยามเดือดร้อน

26. การฟังธรรมตามกาล

บาลี : กาเลน ธมฺมสฺสวนํ (กาเลนะ ธัมมัสสะวะนัง)

ความหมาย : เมื่อมีโอกาสให้ฟังธรรมะ คิดทบทวนถึงประโยชน์แห่งหลักธรรม แล้วนำมาใช้ในชีวิตประจำวัน

27. การมีความอดทน

บาลี : ขนฺตี จ (ขันตี จะ)

ความหมาย : เป็นผู้มีความอดทนต่อความยากลำบาก และอดทนต่อกิเลส และความโลภ

28. การเป็นผู้ว่าง่าย

บาลี : โสวจสฺสตา (โสวะจัสสะตา)

ความหมาย : เป็นคนที่ว่านอนสอนง่าย ไม่ทำตัวกลบเกลื่อนความผิดของตน พร้อมปรับปรุงตัว

29. การได้เห็นสมณะ

บาลี : สมณานญฺจ ทสฺสนํ (สะมะณานัญจะ ทัสสะนัง)

ความหมาย : สำหรับผู้ที่อยู่ในสมณเพศ ต้องเป็นผู้ที่สงบกาย วาจา และใจ

30. การสนทนาธรรมตามกาล

บาลี : กาเลน ธมฺมสากจฺฉา (กาเลนะ ธัมมะสากัจฉา)

ความหมาย : แลกเปลี่ยนสาระความรู้กับผู้อื่น พูดด้วยวาจาที่ไม่โอ้อวด และมีความรู้จริงในสิ่งที่พูด

31. การบำเพ็ญตบะ

บาลี : ตโป จ (ตะโป จะ) ตบะ

ความหมาย : ฝึกปฏิบัติตนให้กิเลสหมดไป สำรวมกายใจ ไม่ยึดติดในสัมผัสภายในนอกเกินไป

32. การประพฤติพรหมจรรย์

บาลี : พฺรหฺมจริยญฺจ (พรัหมะจะริยัญจะ)

ความหมาย : ผู้บวชให้ละเว้นจากการเสพเมถุน ส่วนฆราวาสให้ยึดปฏิบัติโดยการให้ทาน ช่วยเหลือผู้อื่นตามสมควร และรักษาศีล

33. การเห็นอริยสัจ

บาลี : อริยสจฺจานทสฺสน (อะริยะสัจจานะทัสสะนะ)

ความหมาย : เห็นความจริงอันประเสริฐ 4 ประการ คือ อริยสัจ 4 อันเป็นมูลเหตุแห่งการเกิดทุกข์ และวิธีทำให้ทุกข์หมดไป

34. การทำให้แจ้งซึ่งพระนิพพาน

บาลี : นิพฺพานสจฺฉิกิริยา จ (นิพพานะสัจฉิกิริยา จะ)

ความหมาย : ปฏิบัติตน ใช้หลักธรรมดับทุกข์ และความไม่สบายใจ ระลึกถึงคุณแห่งพระนิพพาน

35. การมีจิตไม่หวั่นไหวในโลกธรรม

บาลี : ผุฏฺฐสฺส โลกธมฺเมหิ จิตฺตํ ยสฺส น กมฺปต (ผุฏฺฐัสสะ โลกะธัมเมหิ จิตตัง ยัสสะ นะ กัมปะตะ)

ความหมาย : ฝึกจิตใจตนให้ไม่หลงในลาภ ยศ และการสรรเสริญเยินยอ

36. การมีจิตไม่เศร้าโศก

บาลี : อโสกํ (อะโสกัง)

ความหมาย : การพลัดพรากเป็นเรื่องธรรมดาของชีวิต ใช้ปัญญาพิจารณาความเศร้า และความอาลัยอาวรณ์

37. การมีจิตปราศจากกิเลส

บาลี : วิรชํ (วิระชัง)

ความหมาย : ฝึกปฏิบัติตนให้ห่างไกลจากกิเลส และสิ่งที่ทำให้จิตใจเศร้าหมอง

38. การมีจิตเกษม

บาลี : เขมํ (เขมัง)

ความหมาย : รักษาไว้ซึ่งสภาพที่มีจิตใจเป็นสุข ละแล้วซึ่งกิเลส ไม่ยินดีในวัตถุ ในภพ ในอวิชชาทั้งหลาย

มงคล 38 เป็นหลักปฏิบัติที่เรียบง่าย สามารถปฏิบัติตามหลักอันเป็นมงคลชีวิตได้ด้วยตัวเอง หากพิจารณามงคล 38 ประการแล้ว จะเห็นว่า ทุกข้อล้วนเกี่ยวข้องกับการฝึกปฏิบัติตนให้เป็นประโยชน์ต่อมิตร ครอบครัว และสังคม ซึ่งเป็นหลักธรรมเบื้องต้นที่สามารถนำมาปรับใช้ในชีวิตประจำวันได้ รวมถึงผู้ที่ปฏิบัติธรรมก็สามารถยึดมงคลชีวิต 38 ในการฝึกตนเองได้อีกด้วย